به نام خدا
پوشش سنتی وفرهنگ مردم بلوچ
فرهنگ سرزمین بلوچستان در صد سال اخیر در زمینه پوشاک بدون تغییر مانده است.
مردمان این سرزمین پوشش سنتی خود را در طول سالیان حفظ نموده است.جذاب ترین نوع پوشاک سنتی بلوچ در سوزندوزی های لباس محلی شان می باشد که ضمن ارزش های تجسمی والا به دلیل کاربرد فراوانش می تواند مهمترین سرمایه ی هویتی وفرهنگی بلوچ باشد.
در این مقاله ضمن بررسی پوشش سنتی مردم بلوچ پیشینه ی تاریخی این قوم جهت اشنایی با فرهنگ انها بررسی خواهد شد.
هنر سوزندوزی هویت ونشان فرهنگی قوم بلوچ است واین هنر در پوشاک محلی زنانه مورد استقبال بیش از 90درصد قوم بلوچ در شهر ها وروستاها است.
لباس بلوچ میراث فرهنگی است زیرا می تواند گذشته ی تاریخی وفرهنگی قومش را که به فرایند هویت یابی کمک می کند در خود نشان دهد.لباس محلی مهمترین وجه فرهنگی بلوچ شناسایی شده وبه عنوان یک نشان قومی وفرهنگی مورد تبلیغ قرار گرفته است.
صنایع دستی اثری متعلق به روزگاران سپری شده است که در زمان حال به حیاتش ادامه می دهد وتا مدت ها پس از روزگار خویش باقی می ماند.در میان صنایع دستی بلوچ که انواع فراوانی را همچون حصیر بافی,سفالگری,معرق صدف وطلا سازی و… را شامل میشود.سوزندوزی با کاربرد تزیین پوشاک زنانه از اهمیت بیشتری برخوردار است.
لباس وتزیینات ان برای قوم بلوچ مهمترین میراث فرهنگی محسوب میشود زیرا می تواند با تحولات گذشته این قوم ارتباط برقرار کند.
پیشینه ی تاریخی قوم بلوچ
بلوچستان در جنوب شرقی ایران واقع شده است.اصطلاح بلوچستان از زمان نادر شاه در منابع فارسی پیدا شد.این مردمان در اصل عشایر ودامپرور بوده اند.
بلوچ ها شاخه ایی از نژاد اریایی هستند,کتیبه های بیستون وتخت جمشید از قدیمی ترین اسنادی است که در ان ها به این سرزمین اشاره شده است.ودر این کتیبه ها از بلوچستان به عنوان (ماکا)یاد شده است وچهاردهمین ایالت هخامنشی بوده است.
گویش مردم این منطقه بلوچی است که از شاخه های غربی ایران با ریشه ی هند واروپایی به شمار میرود.پیش از اسلام بلوچ ها پیرو دین زرتشت بوده اندودر حال حاضر اکثریت انها مسلمان وپیرو مذهب تسنن هستند.
پیشینه ی سوزندوزی بلوچ
قوم بلوچ داراد پوشش مخصوص به خود است که از قوی ترین ملاک های تمایزشان از دیگر طوایف ایرانی است .تغییرات اندک پوشش بلوچ در طی سالیان نشان دهنده ی تداوم هویت قومی انهاست.هنرمندان بلوچ با ارائه ی طرح ها,نقش ونگارها,محیط,جامعه,باورها ورفتارها وارزوهای خودشان را باز گو می کنند.
در سنگ نگاره ها وسفال های باستانی اشکال هندسی مشابه نقوش سوزندوزی بلوچ دیده میشودواین شیوه ی دوخت در اوایل اسلام در میان مردم بلوچ رایج بوده ودر دوره ی تیموری به اوج خود رسیده است.
سوزندوزی با زندگی زن بلوچ امیخته است وکمتر زن یا دختری را می توان یافت که با این هنر اشنا نباشد.نقوش سوزندوزی بلوچ از اشکال هندسی واز میان عناصر طبیعی محیط گرفته میشود.تنوع در این نقوش از ویژگی های بارز ان است ودر طراحی نقش ها ونگاره های مختلف برروی پارچه های بدون نقش واز طریق دوختن ویا کشیدن قسمتی از نخ های تار وپود به وجود می اید.
اثار سوزندوزی بلوچ جدا از کار کردشان در حیطه ی سوزندوزی اثری هنری محسوب می شوند وهمچون هر اثر هنری دیگر دارای مفهوم واستعاره های غیر کلامی هستند که در ناخود اگاه زنان سوزندوز نقش بسته وبه عنوان اثری هنری بر روی پارچه منتقل می شود.
نتیجه گیری
صنایع دستی هر قوم محل بروز باورها وفرهنگ اقوام مختلف است.هنر سوزندوزی وصنایع دستی غالب قوم بلوچ مهمترین وجه فرهنگی انهاست.
بیشتر مردم بلوچ به حفظ پوشش سنتی زنان خود ودر نتیجه سوزندوزی ان پایبندهستند.سوزندوزی زیباترین وپر کاربردترین نمود بصری هویت گذشته قوم بلوچ است زیبایی وتجسمی بودن سوزندوزی بلوچ از نظر فرم هندسی تا حد زیادی منطبق با مشخصات فرهنگی این قوم است.
منابع
گلناز کشاورز(نسبت نشان فرهنگی وسوزندوزی بلوچ)
فصلنامه هنر وتمدن شرق شماره 13
علی یوسفی(روابط بین قومی وتاثیرات ان بر هویت ملی در ایران)
